Ülkemizde ve dünyada COVID-19 (Yeni Tip Koronavirüs) süreciyle birlikte, sosyal yaşamın yanında iş yaşamında da köklü değişimler yaşanmış ve işçi-işveren ilişkilerinde adeta yeni bir döneme girilmiştir. Bu kapsamda, özünde daha evvel mevzuatta yeri bulunan bazı çalışma stilleri pratik uygulama kazanmıştır. Bunların başında 4857 sayılı İş Kanunu’nda (“İş Kanunu”) mevcut uzaktan çalışma usulü gelmektedir.
Uzaktan çalışma, İş Kanunu m. 14/4’te “…işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi…” olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu çalışma usulü İş Kanunu’nda yapılan 06/05/2016 tarihli değişiklikten günümüze mevcut olmasına karşın, evden çalışmanın neredeyse bir mecburiyet haline geldiği pandemi süreciyle birlikte mevzuatın uygulama alanı oldukça genişlemiştir.
İş Kanunu’nda düzenlenen uzaktan çalışmaya ilişkin hükümlerden biri olan m. 14/7 uyarınca, uzaktan çalışmanın temel esasları İş Kanunu’nda belirlenmekle birlikte, ilgili fıkra uyarınca uzaktan çalışmanın usul ve esasları hakkındaki detaylı düzenlemelerin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirleneceği ifade edilmiştir. Bu kapsamda, düzenleme tarihinden yaklaşık 5 yıl geçtikten sonra, “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” (“Yönetmelik”), 10 Mart 2021 tarihli ve 31419 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu Yönetmelik ile birlikte uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler, verilerin korunması-paylaşılması ile uzaktan çalışmanın usul ve esasları hakkında düzenlemeler yapılmıştır.
Bu kapsamda avukatlık büromuzca hazırlanan işbu bilgi notu ile Yönetmelikte belirtilen bazı önemli hususları açıklamak istemekteyiz;
- Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekle tabi olacaktır. Söz konusu yazılı sözleşmede işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alacaktır.
- Uzaktan çalışmanın gerçekleştirileceği çalışma mekânı işe başlamadan evvel düzenlenecek ve bu düzenlemelerin yapım maliyetinin kim tarafından karşılanacağı işçi ve işveren tarafından birlikte kararlaştırılacaktır.
- İş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa, uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının işveren tarafından sağlanması esas olacaktır. Malzemelerin kullanım esasları ile bakım-onarım koşulları açık ve anlaşılır şekilde işçiye bildirilecektir. İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilecektir.
- Uzaktan çalışma haline geçiş durumunda mevzuattaki mevcut yasal çalışma süreleri esas alınacak ve uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilecektir. Çalışma saatlerinde mevzuata bağlı kalmak şartıyla değişiklik yapılabilecek olup, fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılacaktır.
- Uzaktan çalışma sırasında iletişimin yöntemi ve zaman aralığı işçi ile işveren tarafından birlikte belirlenecektir.
- Uzaktan çalışma usulüne geçilmesiyle birlikte, işverenin iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamında üstlenmiş olduğu yükümlülükler sona ermeyecek ve işveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacaktır.
- Yönetmelikle birlikte, uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler belirtilmiştir. Bu kapsamda;
- Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma,
- Bu maddeleri işleme,
- Bu maddelerin atıkları ile çalışma,
- Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde
uzaktan çalışma yapılamayacaktır.
Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenecektir.
- Yönetmelikle birlikte uzaktan çalışmaya geçiş usulü düzenlenmiştir. Genel hatlarıyla, iş ilişkisi uzaktan çalışma sözleşmesiyle kurulabileceği gibi, hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilmesi de mümkündür.
- İşçinin uzaktan çalışma talebinde bulunması hali, detaylı bir biçimde Yönetmelikle düzenlenmiştir. Yönetmelikle belirlenen süreci şu şekilde özetlemek mümkündür;
- İşçinin Yazılı Talebi —–> İşverence İşin ve İşçinin Niteliği Gereği Uzaktan Çalışmaya Uygunluğu Yönünden Yapılan Değerlendirme —30gün—> Değerlendirme Sonucunun İşçiye Yazılı Bildirilmesi ——> Uzaktan Çalışma Sözleşmesi
- Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacaktır.
Söz konusu Yönetmelik ile 2016 senesinde yapılan uzaktan çalışma düzenlemesinin ciddi miktarda pratik kazanmasının ardından yaşanan karışıklık ve hak ihlallerinin önüne geçilmeye çalışılmış ve bu kapsamda hemen herkesin kafasında uzaktan çalışmaya ilişkin mevcut olan sorulara çözüm getirilmeye çalışılmıştır.
Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı tarafından yürütülecek olup, yayım tarihi olan 10 Mart 2021 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Düzenlemenin tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.
Detaylı bilgi almak için bize buradan ulaşabilirsiniz. Avukatlık büromuzun İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku alanındaki çalışmaları hakkında detaylı bilgiyi web sitemizden alabilirsiniz.
Av. Adar UÇAR
Uçar Hukuk & Danışmanlık Bürosu
