Hayvan hakları ihlallerinin her geçen gün, hem sayıca hem de vahamet anlamında arttığı gözlemlenmekte olup, bu hususta kanuni düzenlemelerin yapılması beklentisi ve bu husustaki uyuşmazlıkların hakkaniyet çerçevesinde çözüme kavuşturulması ihtiyacı öne çıkmaktadır.
Bu bağlamda öncelikli olarak hayvanlara ilişkin yapılan tıbbi müdahalelerin niteliği, ardından mevcut hukuki düzenlemeler ve son olarak da bu hususta yapılabilecek düzenlemeler hakkında genel bilgilendirmelerde bulunulacaktır.
Hayvanların Hukuki Statüsü
Hayvanın hukukî anlamda eşya olduğunun kabul edilebilmesi için; hayvanın üzerinde fiili hakimiyet kurulabilmesi, kişisel nitelik taşımaması ve sınırları belirli olması şartlarını taşıması halinde ekonomik değer taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, hukuki anlamda eşya olarak kabul edilir. Hayvanın, hukukî anlamda eşya sayılıp sayılmadığı hakkında hukuki fikir birliği olmasa dahi, aynî hak olduğuna dair hukuki fikir birlikleri mevcuttur.
Sonuç itibariyle, mevcut hukukî düzenlemelere göre eşya olarak kabul ettiğimiz ve aynî hak konusu olan hayvanlar, veteriner hekimin uyguladığı tedavi sebebiyle ortaya çıkacak hukukî, cezaî, idarî veya meslekî sorumluluğun nesnesini oluştururlar.
Veteriner Hekimin Sorumluluğunun Hukuki Dayanağı
Veteriner Hekimlik Meslek Etiği Kurallarının 6. maddesinde ‘’yararlılık, zarar vermeme, adalet ve özerklik’’ ilkeleri yer almaktadır. Bu ilkelere göre veteriner hekimin hayvan sahibi ile arasında sözleşme bulunup bulunmamasına bakılmaksızın ‘’evrensel tıbbi etik ilkelere uyma yükümlülüğü’’ vardır.
Veteriner hekim ile hayvan sahibi arasında sözleşme ilişkisi bulunmaması halinde veya sözleşmenin kanunda yazan kesin hükümsüzlük hallerinden birine (Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olması) sahip olması halinde geçersiz olduğu hallerde hayvana uyguladığı tıbbî müdahale esnasında bir zarara sebebiyet verdiğinde culpa in contrahendo (sözleşme öncesi sorumluluk), koşulları varsa haksız fiilden kaynaklanan sorumluluk, vekaletsiz iş görmeden kaynaklanan sorumluluk ya da adam çalıştıranın sorumluluğu hükümlerine göre çözümlenebilir. Olay ile nedensellik bağının bulunması koşulu ile maddi ve manevi tazminat talebinde de bulunabilirler.
Veteriner Hekimlik Meslek Etiği Kurallarının 13. maddesinde de, “Bilgisizlik, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeni ile bir hayvanın zarar görmesi ‘veteriner hekimliğin kötü uygulanması’ anlamına gelir.” hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre ‘’hatalı tıbbi müdahale’’ malpraktis olarak adlandırılabilir.
Tazminat Davası
Maddi tazminat ile tedavi masrafları, hatalı tıbbi müdahale (malpraktis) sonucunda oluşan ek tedavi masrafları, defin giderleri ve hayvandan bir gelir elde ediliyorsa yoksun kalınan gelir talep edilebilir.
Manevi tazminat ise hatalı tıbbi müdahale (malpraktis) sonucunda hayvan sahibinde ortaya çıkan elem, keder ve üzüntünün giderilmesi amacıyla talep edilebilir.
Veteriner Hekimin Cezai Sorumluluğu
Hayvanların hukuki statüsü hukukta hala tartışmalıdır. Hukuki statülerini eşya olarak kabul edersek veteriner hekime karşı TCK m. 151’e göre ‘’Mala Zarar Verme (1) Başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılamaz hale getiren veya kirleten kişi, mağdurun şikâyeti üzerine, dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır’’ suçu oluşabilir.
Hayvanların statüsünü eşya olarak kabul etsek de etmesek de veteriner hekime ilişkin, koşulları varsa TCK m. 257 uyarınca Görevi Kötüye Kullanma suçuna dair hükümler uygulanabilir.
7332 sayılı 09/07/2021 tarihinde kabul edilen Hayvanları Koruma Kanunu ile Türk Ceza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda 12. maddesinde belirtildiği üzere ‘’14 üncü maddenin birinci fıkrasının (m) bendinde düzenlenen yasağa aykırı davranmak suretiyle bir ev hayvanına veya evcil hayvana işkence eden veya acımasız ve zalimce muamelede bulunan kişi altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.’’ olarak düzenlenmiştir. Bu suçun da bir veteriner hekim tarafından işlenebilmesi mümkündür.
Malpraktis davalarının gündeme gelebilmesi için hatalı tıbbi müdahaleyi yapan veteriner hekimin, ortalama bir veteriner hekimin göstermesi gereken özen ve yükümlülüğün altına düşmüş olması, hatalı tıbbi müdahale ile hayvan sahibinin zararı arasında illiyet bağının bulunması ve hayvan sahibinin kusurunun olmaması ya da az olması gerekmektedir. Hayvan sahibinin kusurunun olması durumunda bu tazminatta indirim sebebi olabilir.
Veteriner Hekimler Odasına Şikâyet
Şikâyet, Türk Veteriner Hekimleri Birliği Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Uygulama Yönetmeliği m. 120 uyarınca ilgili hakkında soruşturma, bildirim ve yakınma ile yapılabilir. Aynı yönetmeliğin 121. maddesine ise ‘’Sözlü bildirim veya yakınma, herhangi bir kişinin Merkez Konseyine veya odaya başvurması ve hakkında bildirimde bulunduğu veteriner hekimi ve bu Yönetmeliğin kapsadığı diğer kişileri belirtip iddialarını açıklamasıyla yapılmış olur.’’ şeklinde yapılacağı yazmaktadır.
Oda haysiyet divanı, yapılan soruşturma ve kovuşturma sonunda hatalı tıbbi müdahalede bulunan veteriner hekime disiplin cezası vermeye yetkilidir.
Veteriner hekimlerin, hatalı tıbbi müdahalesi sonucunda malpraktis davası açılabileceği sadece yargı kararlarında göz önüne alınmıştır. Çoğu zaman mevzuatımızda yapılan nitelendirmenin ötesine geçilerek duygusal bir bağ kurduğumuz evcil hayvanlar ile diğer tüm hayvanların tabi olacakları hukuki korumanın kapsamı hususunda içtihadi düzenlemelerden ziyade kanuni düzenlemelerin belli ve belirgin hale getirilmesi, hayvanların dış tehlikelere karşı korunması bakımından daha kesin ve net bir çözüm çerçevesi ortaya koyacağından, mevcut duruma göre daha faydalı olacağı değerlendirilmektedir.
Detaylı bilgi almak için bize buradan ulaşabilirsiniz. Büromuzun Ceza Hukuku, Tüketici Hukuku ve Sözleşmeler Hukuku alanındaki çalışmaları hakkında detaylı bilgiyi internet sayfamızdan alabilirsiniz.
E. Gizem YALÇINKAYA
Uçar Hukuk & Danışmanlık Bürosu
