Yargı Reformu Birinci Paketi İle Ceza Muhakemesi Kanununda Yapılan Değişiklikler

GENEL

İlk olarak Türkiye Barolar Birliği (“TBB”) ve Adalet Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından yapılan ortak çalışma neticesinde hazırlanan “Yargı Reformu Strateji Belgesi” isimli taslak metinde yer alan düzenlemelerin bir bölümünü içeren yasa tasarısı, 17 Ekim 2019 tarihinde parlamentoda kabul edilmiştir. İlk aşamada hayata geçirilen değişiklikler, 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da (“Kanun”) toplanmıştır. Bu kanun ise 24 Ekim 2019 tarih ve 309278 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

KANUN İLE GETİRİLEN YENİLİKLER VE DEĞİŞİKLİKLER

Söz konusu Kanun ile Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (“CMK”) yapılan değişiklikler ve yeni düzenlemeleri şu şekilde açıklamak mümkündür;

• Tutukluluk Süreleri: CMK’nin tutukluluk süresini düzenleyen 102. maddesinde yapılan değişiklik ile, soruşturma evresinde en uzun tutukluluk süresi, Ağır Ceza Mahkemesinin işlerine girmeyen suçlar bakımından azami 6 ay ve ağır ceza mahkemesinin işlerine giren suçlar bakımından ise azami 1 yıl olarak belirlenmiştir. Bu hususta istisnaen, devlete karşı işlenen suçlarla, Terörle Mücadele Yasası kapsamındaki suçlarda ise tutukluluk süresi azami 1 yıl 6 ay olarak belirlenmiş ve bu sürenin bir defaya mahsus 6 aylığına uzatılabileceği kararlaştırılmıştır. Bu düzenlemeler 24 Ocak 2020’den itibaren etkili olacaktır.

• Temyiz Edilebilecek Kararların Kapsamının Genişletilmesi: Kanunun 29. maddesi ile, CMK m. 286’ya üçüncü fıkra eklenerek Türk Ceza Kanunu’nda (“TCK”) düzenlenen aşağıda sayılı suçlar için, yasal temyiz sınırının altında kalsa dahi, Bölge Adliye Mahkemesi kararlarının temyiz edilebilmesi olanağı getirilmiştir:
  • Hakaret (TCK m. 125/3)
  • Halk arasında korku ve panik yaratmak amacıyla tehdit (TCK m. 213)
  • Suç işlemeye tahrik (TCK m. 214)
  • Suçu ve suçluyu övme (TCK m. 215)
  • Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama (TCK m. 216)
  • Kanunlara uymamaya tahrik (TCK m. 217)
  • Cumhurbaşkanına hakaret (TCK m. 299)
  • Devletin egemenlik alametlerini aşağılama (TCK m. 300)
  • Türk milletini, Türkiye Cumhuriyeti devletini, devletin kurum ve organlarını aşağılama (TCK m. 301)
  • Silahlı örgüt (TCK m. 314)
  • Halkı askerlikten soğutma (TCK m. 318)
  • Terörle Mücadele Kanunu’nun 6’ncı maddesinin ikinci ve dördüncü fıkrası ile 7’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan suçlar
  • Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 28’inci maddesinin birinci fıkrası, 31’inci maddesi ve 32’nci maddesinde yer alan suçlar

Söz konusu düzenleme ile ifade özgürlüğünü ilgilendiren suçlarla ilgili yargılanan sanıklar ile hükümlüler bakımından temyiz kanun yoluna başvurma olanağı getirilmiştir. Temyiz kanun yoluna başvurma süresi, 24 Ekim 2019 tarihinden itibaren 15 gündür.

• İnternet Sitelerine Erişimin Engellenmesi: Kanunun 36. maddesi ile, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 8. maddesinin ikinci, dördüncü ve ondördüncü fıkralarında düzenlenen fiiller sebebiyle verilen erişimin engellenmesi kararlarının, ihlalin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak (URL, vb. şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle verilebileceği öngörülmüştür. İstisnaen, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı veya ilgili içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla ihlalin önlenemediği durumlarda, internet sitesinin tümüne yönelik olarak erişimin engellenmesi kararının verilebilmesi öngörülmüştür.

• Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi: Cumhuriyet Savcısı, uzlaştırma ve ön ödeme kapsamındaki suçlar ile CMK m. 171/6’daki suçlar hariç olmak üzere, soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olup, üst sınırı 3 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı dava açılmasının 5 yıl süre ile ertelenmesine karar verebilecektir. Kanun ile, daha evvel 1 yıl olan üst sınır 3 yıla çıkarılmıştır. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği 24 Ekim 2019 tarihi itibariyle kovuşturma evresine geçilmiş dosyalar bakımından yeni düzenleme uygulanmayacaktır.

• Seri Muhakeme Usulü: Avukatla temsil edilen şüphelinin, Cumhuriyet Savcısıyla anlaşma yapması usulü getirilmiştir. Bu düzenlemeye göre savcı, şüpheliye seri muhakeme usulü uygulanmasını teklif edecek, eğer şüpheli avukat huzurunda bunu kabul ederse bu usul uygulanacaktır. Cumhuriyet Savcısı suçun alt ve üst sınırı arasında belirleyeceği temel cezadan yarı oranında indirim yapmak suretiyle yaptırımı belirleyecek ve gerekirse cezayı erteleme kapsamına alabilecektir. Seri Muhakeme Usulünün uygulanabileceği suçlar şu şekildedir:
  • Hakkı olmayan yere tecavüz (TCK m. 154/2,3)
  • Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (TCK m. 170)
  • Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (TCK m. 179/2,3)
  • Gürültüye neden olma (TCK m. 183)
  • Parada sahtecilik (TCK m. 197/2,3)
  • Mühür bozma (TCK m. 203)
  • Resmî belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (TCK m. 206)
  • Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (TCK m. 228/1)
  • Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (TCK m. 268)
  • 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13’üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar
  • 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 93’üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç
  • 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2’nci maddesinde belirtilen suç
  • 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun ek 2’nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.

Seri Muhakeme Usulüne ilişkin hükümler 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanacak olup, bu tarih itibariyle kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda ise bu usul uygulanmayacaktır.

• Basit Yargılama Usulü: Kanunla CMK m. 251’e yeni eklenen bu usulle birlikte, Asliye Ceza Mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda, bu usulün uygulanmasına karar verilebilecektir. Bu usulün uygulanmasına karar verildiği takdirde mahkemece iddianame; sanık, mağdur ve şikâyetçiye tebliğ edilerek, onlardan beyan ve savunmalarını 15 gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenecektir. Beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet Savcısının görüşü alınmaksızın karar verilebilecektir. Mahkûmiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza ¼ oranında indirilecek Bu usule ilişkin hükümler 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayacak olup, 1 Ocak 2020 tarihi itibariyle kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda bu usul uygulanamayacaktır.

• Uzlaştırma Kapsamına Giren Suçlar:
  • İş ve çalışma hürriyetini ihlal,
  • Güveni kötüye kullanma,
  • Suç eşyasının satın alınması suçları uzlaştırma kapsamına alınarak uzlaştırmaya tabi suçların kapsamı genişletilmiştir.

YÜRÜRLÜK

17 Ekim 2019 tarihinde TBMM’de kabul edilen, 24 Ekim 2019 tarih ve 30928 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, yayım tarihi olan 24 Ekim 2019’da yürürlüğe girecek ve hükümleri Cumhurbaşkanı tarafından yürütülecektir.

DÜZENLEME METNİ

7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun tam metnine buradan ulaşabilirsiniz. “Yargı Reform Strateji Belgesi” başlıklı belgeye buradan ulaşabilirsiniz.

Detaylı bilgi almak için bize buradan ulaşabilirsiniz. Büromuzun Ceza Hukuku alanındaki çalışmaları hakkında detaylı bilgiyi internet sayfamızdan alabilirsiniz.

Uçar Hukuk & Danışmanlık Bürosu