Günümüzde ikinci el araç satışlarındaki yaygınlaşma etkisiyle araçlardaki ayıba karşı sorumluluğun kapsamı ve sınırlarının belirlenmesi ihtiyacı doğmuştur. Bu bağlamda bu bilgi notumuzda ayıp kavramından, ayıba karşı sorumluluk ve alıcının seçimlik haklarından bahsedilecektir.

AYIP KAVRAMI

Ayıp; satılanda, satıcının alıcıya bildirdiği nitelikler ve satılanın kullanım amacı bakımından değeri ile ondan beklenen faydayı önemli derecede azaltan veya ortadan kaldıran niteliklerinin bulunmaması şeklinde tanımlanabilir. Bu durumda ayıptan sorumluluk doğar. Keza ayıp kavramı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m. 8’ de de benzer şekilde düzenlenmiştir. Hukukumuzda ayıptan sorumluluk Türk Borçlar Kanunu (“TBK”) m. 219’da düzenlenmiştir. Satıcı ayıptan sorumludur.

TBK m. 219/2 “Satıcı, bu ayıpların varlığını bilmese bile onlardan sorumludur.” hükmünden de açık bir şekilde anlaşıldığı üzere satıcı, ayıptan sorumludur. Nitekim bu durum Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2016/4472 E. ve 2018/6303 K. sayılı kararında, “…Satışa konu araç hukuki ayıplıdır. Satıcı ayıpların varlığını bilmese bile onlardan sorumludur…” şeklinde ifade edilmiştir.

Ayıp satılan bir şeydeki maddi, ekonomik, hukuki nitelik eksikliği olarak tanımlanabilir. İki çeşit ayıptan söz edilebilir. Bunlar: açık (görünürdeki) ayıp ve gizli ayıptır. Açık ayıp alıcını satın alınan şey teslim aldığında duyu organlarıyla tespit edebileceği ayıp iken gizli ayıp ise ilk incelemede belirlenemeyen, zamanla ortaya çıkan, anlaşılan ayıptır.

AYIPTAN SORUMLULUĞUN ESASA İLİŞKİN ŞARTLARI

• Satılan şey ayıplı olmalıdır,
• Alıcı bu ayıbı bilmemelidir,
• Alıcı ayıplı malı kabul etmemiş olmalıdır,
• Ayıp, hasarın alıcıya geçmesinden önce mevcut olmalıdır.

İKİNCİ EL ARAÇTA AYIPTAN SORUMLULUĞUN ŞARTLARI

İkinci el araç satışlarında satıcının ayıptan sorumlu olması için bu ayıbın gizli olması gerekmektedir. Alıcının satılanı yeterince gözden geçirmekle görebileceği ayıplar için ise alıcının böyle bir ayıbın bulunmadığını ayrıca üstlenmesi durumunda satıcının ayıptan sorumluluğu doğar.

ALICININ SATILANI GÖZDEN GEÇİRMESİ

İkinci el satışlarda alıcının satılanı gözden geçirmesinin kapsamının ne olduğuna ilişkin Yargıtay içtihatlarından anlaşıldığı üzere alıcının satılanı duyu organlarıyla inceleyerek tespit yapması yeterlidir. Nitekim bu durum Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2016/26690 E. ve 2019/9299 K. sayılı kararında “…Taraflar arasındaki uyuşmazlık, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 219 ve devamı maddelerinde düzenlenen, ayıptan sorumluluk hükümlerinden kaynaklanmaktadır. Davacının, satın aldığı araçla ilgili olarak Trafik Şube Müdürlüğü’nce tutulan kayıtları, aracın sigorta kayıtlarını, TRAMER kayıtlarını inceleme, TRAMER’e SMS atarak bilgi edinme yükümlülüğü de yoktur…” şeklinde açıklanmıştır.

Ayıptan sorumluluğun doğabilmesi için alıcının satılana dair TRAMER kayıtları, Trafik kayıtları ve sigorta kayıtlarının incelemesi yükümlülüğü söz konusu değildir.

İkinci el araçlarda en yaygın karşılaşılan ayıplardan olan;

• Fren sistemi arızaları
• Yağ sistemi arızaları
• Şasedeki bozumalar
• Yakıt problemleri
• Araca ilişkin gizlenen hasarlar
• Araç özelliklerinin düzgün çalışmaması
• Aracın parçalarının değiştirilmiş olması gibi durumlarda satıcının ayıptan doğan sorumluluğundan söz edilir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2020/35 E. ve 2021/317 K. sayılı kararında “…14. Ayıbın gizli olduğu çekişmesizdir. Davacı tüketicinin, kendisi açısından hayati önem arzeden fren sisteminin araçta gizli ayıp teşkil etmesi nedeni ile Tüketicinin Korunması Hakkında Kanundan kaynaklanan misli ile değiştirme hakkını kullanması yerindedir. Davacı aracı fren sistemine güvenerek satın almıştır. Güveni sarsılmış, araçtan beklentisi olumsuz yönde etkilenmiştir. Bu yöndeki tercihin dürüstlük ilkesine aykırı olduğu, hakkın kötüye kullandığından söz edilemez. Yerel mahkemenin bu yöndeki direnmesi isabetlidir…” şeklinde ikinci el araçlarda gizli ayıptan satıcının sorumlu olduğu ifade edilmiştir.

ALICININ AYIBA KARŞI SEÇİMLİK HAKLARI

Alıcının ayıba karşı seçimlik hakları TBK m. 227’de açıkça düzenlenmiştir. Bunlar:

• Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönmek
• Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim istemek
• Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını istemek
• İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini istemek’

Alıcının genel hükümlere göre tazminat isteme hakkı saklıdır. Satıcı, alıcıya aynı malın ayıpsız bir benzerini hemen vererek ve uğradığı zararın tamamını gidererek seçimlik haklarını kullanmasını önleyebilir.

Alıcının, sözleşmeden dönme hakkını kullanması hâlinde, durum bunu haklı göstermiyorsa hâkim, satılanın onarılmasına veya satış bedelinin indirilmesine karar verebilir. Satılanın değerindeki eksiklik satış bedeline çok yakın ise alıcı, ancak sözleşmeden dönme veya satılanın ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesini isteme haklarından birini kullanabilir.

ZAMANAŞIMI

Ayıptan doğan sorumluluk zamanaşımına tabidir. Bu zamanaşımı süresi iki yıldır.

Ayıptan doğan sorumlulukta zamanaşımı TBK m.231’de “Satıcı daha uzun bir süre için üstlenmiş olmadıkça, satılanın ayıbından doğan sorumluluğa ilişkin her türlü dava, satılandaki ayıp daha sonra ortaya çıksa bile, satılanın alıcıya devrinden başlayarak iki yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Alıcının satılanın kendisine devrinden başlayarak iki yıl içinde bildirdiği ayıptan doğan def’i hakkı, bu sürenin geçmiş olmasıyla ortadan kalkmaz. Satıcı, satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır kusurlu ise, iki yıllık zamanaşımı süresinden yararlanamaz.” şeklinde düzenlenmiştir.

Günümüzde daha da yaygınlaşan ikinci el araç satışlarında satıcının ayıptan sorumluluğunu genel hatlarıyla belirtmiş bulunmaktayız. Konuya ilişkin detaylı bilgi almak için bize buradan ulaşabilirsiniz. Büromuzun Tüketici Hukuku ve Sözleşmeler Hukuku alanındaki çalışmaları hakkında detaylı bilgiyi internet sayfamızdan alabilirsiniz.

Stj. Av. Selinsu KÜLÜK

Uçar Hukuk & Danışmanlık Bürosu