Spor faaliyeti doğası gereği rekabet üzerine kuruludur. Spor kulüpleri de kendi içlerinde iyi sporcu yetiştirme, onları takımlarında tutabilme ve yeni sporcuları bünyelerine katabilme noktasında birbirleriyle rekabet halindedirler. Bu rekabet ortamında sporcularla spor kulüpleri arasında bir sözleşme imzalanmaktadır. “Sporcu Sözleşmesi” olarak adlandırılan bu sözleşmelerin konusu; sporcunun belirli bir ücret karşılığında kulübü adına spor yapmayı taahhüt etmesi, gücünü ve mesaisini bu amaç uğruna harcama borcu altına girmesi, kulübün de sporcuya ücret ödeme borcunu üstlenmesidir.
Sporcu sözleşmesi olarak adlandırdığımız bu sözleşmelerin belli başlı unsurları vardır. Bu unsurlar; işin görülmesi, edimin şahsiliği, süreklilik, ücret, bağımlılık ve sporcunun sorumluluğunun edimin sonucuna bağlı değil de edim fiiline bağlı olmasıdır. Bu unsurlar göz önüne alındığında sporcu sözleşmeleri, belirli süreli hizmet sözleşmesidir demek mümkündür.
Sporcu ile spor kulüpleri arasında imzalanan bu sözleşmelerin ismi sözleşme konusu spor dalına göre farklılık göstermektedir. Örneğin ülkemizde bir tek futbol, profesyonel spor dalı olarak kabul edildiğinden futbolda imzalanan bu sözleşmelere “Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi” denir. Bununla birlikte diğer spor dallarına ait sözleşmeler “Tek Tip Sözleşme” olarak kabul edilir ve bu sözleşmeler ilgili federasyonlarca hazırlanan standart sözleşmelerdir.
Sporcu transfer sözleşmesi tanımlanırken Türk hukuk düzeninde profesyonel spor dalı olarak tanımlanan tek alan futbol ön plana çıkmış ve Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transferleri Talimatı (“PFSTT”) üzerinden profesyonel futbolcuların transfer sözleşmesi tanımlanmıştır. Buna tanıma göre profesyonel futbolcu transfer sözleşmesi, konusu profesyonel bir futbolcunun mevcut kulübünden başka bir kulübe transferi (geçişi) olan, transferi gerçekleştirmek için yeni kulübün mevcut kulübe birtakım menfaatler sağlamayı üstlendiği, bu menfaatlere karşılık mevcut kulübünün futbolcuyu transfer için serbest bırakmayı, yani hali hazırda devam etmekte olan profesyonel futbolcu sözleşmesi imzalamayı taahhüt ettiği sözleşmedir.
Bu tanıma göre sporcu transfer sözleşmesinin 3 taraflı bir sözleşme olduğunu söylemek mümkündür. Sözleşmenin tarafları; Sporcu, sporcusu transfer edilmek istenen mevcut kulüp ve sporcuyu transfer etmek isteyen kulüptür.
Sporcular, amatör ve profesyonel sporcu olarak iki gruba ayrılmaktadır. Amatörlük, bir işin para için değil, sırf o işi yapmaktan zevk duyulduğu için icra edilmesidir. PFSTT 3. maddesinde profesyonel futbolcu tanımı şu şekilde yapılmıştır: “Bir kulüple yazılı sözleşme yapmış olan ve kendisine futbol faaliyetleri kapsamında yaptığı harcamalardan daha fazla miktarda ödeme yapılan futbolcudur.” Madde 4’e göre ise “Madde 3’te belirtilen tanımın dışında kalan tüm futbolcular amatör futbolcu olarak kabul edilirler. Bir maç ile ilgili gerçekleşen ulaşım, konaklama, malzeme, sigorta, beslenme ve antrenman giderlerinin karşılanması futbolcunun amatör statüsünü bozmaz. Profesyonel takımlar, resmi lig ve kupa müsabakalarında amatör futbolcu oynatamazlar.”
Spor kulüpleri, Dernekler Kanunu’na göre kurulan, dernekler statüsünde olan özel hukuk tüzel kişileridir. Bir spor kulübünün ilgili spor dalında müsabakalara çıkabilmesi için kulübün Gençlik ve Spor Bakanlığı bünyesindeki Spor Genel Müdürlüğü tarafından tescil edilmesi gerekmektedir. Bu tescil aynı zamanda spor kulübünün sporculara lisans verebilmesini de sağlamaktadır.
Mevcut kulüp ile sporcu arasındaki ilişki, hizmet sözleşmesidir. Transferin gerçekleştirilebilmesi için mevcut kulüp ile sporcunun, aralarındaki sözleşmeyi sona erdirme iradelerini ortaya koymaları gerekmektedir.
Sporcu ile sporcuyu transfer eden yeni kulüp arasındaki ilişki, sporcunun önceki kulübüyle olan sözleşmesinin sona erip serbest kalması üzerine, yeni kulüple birbirlerine tekrar bir sporcu sözleşmesi yapmayı taahhüt etmiş olmalarıdır.
Kulüpler arasındaki ilişki, serbest bırakma ve karşılığında belli bir menfaat sağlama unsurları taşıdığından ve bu unsurlar kanunda düzenlenmiş bir sözleşme çeşidine ait unsurlar olmadığından, sporcu transfer sözleşmelerini kendisine özgü yapısı olan (Sui Generis) sözleşme olduğu söylenebilir.
Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transferi Talimatının 19/2 maddesi gereği, sözleşme en fazla 5 yıl için yapılabilir. 18 yaşından küçükler için bu süre 3 yılla sınırlandırılmıştır. Ve her hâlükârda sözleşmenin bitim süresi 31 Mayıs olmak zorundadır. Bitiş süresi gelmesine rağmen resmi müsabakalar devam ediyorsa, sözleşmenin süresi resmi müsabakaların bitişine kadar uzar.
Spor Kulübünün Yükümlülükleri
Spor kulüplerinin sporculara sağlamakla yükümlü oldukları birtakım yükümlülükler bulunmaktadır.
Şöyle ki, spor kulübü;
- Sözleşmeli sporcunun sigortasını ve bu sigorta doğrultusunda primlerini ödemek,
- Sporcunun yapmış olduğu spor faaliyeti dolayısıyla, hastalık, sakatlık, muayene vb. gibi tedavileri ve bunların masraflarını karşılamakla,
- Maçlara, antrenmanlara, kamplara ve seyahatlerle ilgili tedbirleri almak,
- Sporcunun, oyunun gerektirdiği doğrultuda fizik bakımından yeterli seviyede tutulması için tedbir almak,
- Sporcunun teknik bilgi alması açısından gelişmesini sağlamak,
- Bakanlık, federasyon, il/ilçe müdürlüklerinin kararlarını uygulamak,
- Sporcunun eğitimi ve sağlığı için, teknik direktör, masör, antrenör, doktor temin etmek,
- İlgili malzemeleri temin etmek,
- Kadro dışı bırakılan sporcuya bir antrenör ve bir saha tahsis etmek
ile yükümlüdür. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen kulübe karşı sporcu, sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkına sahiptir.
Sporcunun Yükümlülükleri
Sporcuya da bazı yükümlülükler yüklenmiştir. Buna göre sporcu;
- Bakanlık, Federasyon, il/ilçe müdürlüğü ve kulübün talimatlarına uymak,
- Kulüp, idareci, diğer sporcular, bakanlık, hakemler ve il müdürlüklerinin manevi şahsiyetini rencide edecek her türlü beyandan kaçınma,
- Antrenmanlara düzenli katılma,
- Kulübün her türlü müsabakalarında bulunma,
- Kulübün onayını almadan başka bir sportif faaliyete katılmama,
- Özel hayatına, sağlığına dikkat ve özen gösterme,
- Müsabakalara katılmak için kulübün istediği belgeleri göndermek, işlemleri tamamlamak,
- Kulübün düzenlediği ve sporcu için gerekli gelişime yönelik faaliyetlere katılmak,
- Hastalık ve sakatlık nedeni ile alınacak raporları 10 gün içinde Federasyona ve kulübe bildirmek.
ile yükümlüdür. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen sporcuya karşı kulüp, sözleşmeyi haklı nedenle feshetme imkanına sahiptir.
Sözleşmenin Sona Ermesi
1.Karşılıklı Fesih (İkale): Sporcu ile mevcut kulübü arasında yapılacak karşılıklı fesih (ikale) sözleşmesi ile sözleşme sona erdirilebilecektir.
2.Tek Taraflı Fesih: Hizmet sözleşmesi niteliğinde olan futbolcu sözleşmeleri taraflardan birinin kullanacağı fesih beyanı ile sonlandırılabilir.
Fesih hakkını kullanmak isteyen taraf (sporcu veya spor kulübü), noter kanalıyla karşı tarafa ihtarname çeker. Bu ihtarnamenin bir örneği karşı tarafta, bir örneği Federasyonda ve bir örneği de ihtarnameyi çeken tarafta bulunur. İhtarnamenin tebliğ edildikten sonra, 10 gün içinde ihtarnamenin konusu yerine getirilmezse veya eksik yerine getirilirse sporcu serbest kalır.
Kulübü ile sözleşmesi sona eren sporcu, mali bir külfet altında kalmadan ve eski kulübüne bir bedel ödemeden serbest kalmakta, yeni kulüp ile istediği şartlar altında yeni bir sözleşme yapabilmektedir.
Sporcuyu Transfer Eden Kulübün Borçları
A- Transfer (Bonservis) Ücreti: Transfer ücreti kısaca, futbolcunun başka bir kulübe transferi halinde hem futbolcuya hem de eski kulübüne ödenen ücret olarak tanımlanabilir.
B- Diğer Menfaatler: Ekonomik olarak güçsüz kulüpler, transfer ücreti yerine başkaca bir menfaat belirleyebilir ya da menfaati dahil ederek transfer ücretini aşağıya çekebilir. Uygulamada en sık rastlanan örnek, bir sporcunun transferine karşılık, başka bir veya birden fazla futbolcunun transferidir.
Sporcunun Borçları
TFF talimatları gereğince, “Transfer edilen futbolcu, profesyonel futbolcu sözleşmesinin TFF tarafından tescil edilerek geçerlilik kazanabilmesi için profesyonel futbolcu sözleşmesini imzalama ve imzalama tarihinden en geç 10 gün önce düzenlenmiş ve ilgili kulüple yapacağı sözleşmede kullanacağına ilişkin açıklamayı içeren noter tasdikli imza beyannamesini verme borcu altındadır”. Sporcu, sözleşmeden doğan borcuna aykırı davranışta bulunursa bu sebeple kendisini transfer etmek isteyen kulübün uğrayacağı zararları tazminle yükümlü olur ve bu yükümlülüğünü eski kulübüne ödenen transfer ücretini ödeyerek veya sağlanan diğer menfaatleri tazmin ederek yerine getirebilir.
Spor Uyuşmazlıklarında Çözüm Yolları
A. Ulusal Tahkim
Spor hukukunda doğacak olan uyuşmazlıklarda genel mahkemelere gidilerek dava açılması zaman aldığından uyuşmazlık tahkim yoluna başvurularak çözümlenir. Daha önce de bahsettiğimiz üzere ülkemizde profesyonel olarak kabul edilen tek spor dalı olan futbolda, Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu olarak adlandırılan ayrı bir tahkim kurulu vardır. Bu tahkim yoluna gitmeden önce ise Federasyon bünyesinde oluşturulmuş olan Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’na başvurmuş olmak şarttır.
Ülkemizde futbol haricinde diğer spor dallarına ilişkin olarak, bu spor dallarıyla ilgili çıkan uyuşmazlıklarda ise Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu yetkilidir. Bu kurul, yedi asıl ve yedi yedek üyeden oluşur. Üyelerin beşinin hukukçu, ikisinin ise spor alanında bilimsel çalışmalar yapmış veya sporda idareci, teknik adam ve benzeri görevlerde bulunmuş kariyer sahibi kişiler olmaları şarttır. Üyeler Genel Müdürün teklifi ve Bakanın onayı ile dört yıl için görevlendirilir.
Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu, Federasyon Başkanının teklifi ve Yönetim Kurulunun kararı ile en az beş yıllık meslekî tecrübeye sahip hukukçular arasından seçilecek bir Başkan ve altı asıl ve altı yedek üyeden oluşur.
1) Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu
- Federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler arasındaki ihtilafları,
- Kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular arasındaki uyuşmazlıkları,
- Kulüplerle kulüpler arasında çıkacak anlaşmazlıkları,
- Federasyonlarca verilecek kararlar ile ceza ve disiplin kurulu kararlarını, kesin sonuca bağlar.
- Federasyonların faaliyet alanına girmeyen her türlü uyuşmazlık hakkında Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu yetkilidir.
- SGM Tahkim Kurulu Yönetmeliği’ne göre, kurulun kararları kesindir ve bunlara karşı idari mercilere veya yargı yoluna başvurulamaz. Ancak Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne (CAS) başvurma hakkı saklı tutulmuştur.
2) Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu
Konusu futbol olan uyuşmazlıkları TFF Tahkim Kurulu çözer ve kararları mutlak bir biçimde kesindir. Kararlar idarî veya yargısal mercilerin onayına tâbi olmadığı gibi, kararlara karşı ülke içinde idarî veya yargısal mercilere başvurulamaz. 2007 yılı itibariyle TFF Tahkim Kurulu kararlarına yönelik Spor Tahkim Mahkemesi’ne (CAS) başvuru yolu açılmıştır. TFF Tahkim kurulu yoluna gitmeden önce Federasyon bünyesinde oluşturulmuş olan Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’na başvurmuş olmak gerekir.
Uyuşmazlık Çözüm Kurulu
Türkiye Futbol Federasyonu bünyesinde Uyuşmazlık Çözüm Kurulu ihdas edilmiştir. Uyuşmazlık Çözüm Kurulu, taraflarca görevinin kabul edilmesi halinde; kulüpler, futbolcular, teknik adamlar ve futbol menajerlerinin, aralarındaki futbolla ilgili her türlü sözleşmeden doğan ihtilafları inceler ve karara bağlar.
Uyuşmazlık Çözüm Kurulu, sportif cezalar ve yetiştirme tazminatına ihtilaflarda münhasır görevlidir. Uyuşmazlıkların sonuçlanma süresi ise Uyuşmazlık Çözüm Kurulu Talimatı gereği dört ayı aşmamaktadır.
Uyuşmazlık Çözüm Kurulu kararlarına karşı TFF Tahkim Kuruluna itiraz süresi kararın taraflara tebliğinden itibaren 7 gündür. Uyuşmazlık Çözüm Kurulu tarafından verilen kararlar, Tahkim Kurulu’na itiraz edilmemesi ya da itiraz üzerine verilen Tahkim Kurulu kararı ile kesinleşir.
Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu;
- Federasyon ile Kulüpler, Hakemler, Futbolcular, Teknik Direktörler, Antrenörler, Oyuncu Temsilcileri, masörler ile diğer görevliler arasında çıkan ihtilaflar hakkında Yönetim Kurulu tarafından verilecek kararlara karşı yapılan başvuruları
- Amatör ve Profesyonel Futbol Disiplin Kurulları kararına karşı yapılan itirazları,
- Uyuşmazlık Çözüm Kurulu kararlarına karşı yapılan başvuruları,
Türkiye Futbol Federasyonu Yönetim Kurulu tarafından çıkarılmış Talimatların; Kanun, Ana Statü, FIFA ve UEFA Ana Statülerine aykırılığına ilişkin başvuruları, ilgililerin talebi üzerine inceler ve karara bağlar.
B. Uluslararası Tahkim
Spor Tahkim Mahkemesi (CAS)
CAS uluslararası düzeyde kurulmuş ve sporda ortaya çıkan uyuşmazlıkları çözmekle görevli bir spor mahkemesidir. Ana merkezi İsviçre’nin Lozan kentinde yer almakla beraber New York, Sidney ve Lozan’da mahkemeleri bulunmaktadır. Olimpiyatların düzenlendiği yerlerde ise geçici olarak mahkemeler kurulmaktadır. Hakem heyeti bir veya üç hakemden oluşur.
Taraflar ortaya çıkan uyuşmazlıklarda CAS’a başvurulacağı konusunda bir tahkim anlaşması yapmışlarsa CAS’a gidilebilir.
Spor Federasyonları ve kuruluşlarının kendi iç hukuk yollarını tüketmeden Spor Tahkim Mahkemesine başvurmaları engellenmiştir.
Spor Tahkim Mahkemesinin kararlarına karşı İsviçre Federal Mahkemesinde temyiz yoluna başvurulabilir.
Detaylı bilgi almak için bize buradan ulaşabilirsiniz. Büromuzun Sözleşmeler Hukuku alanındaki çalışmaları hakkında detaylı bilgiyi internet sayfamızdan alabilirsiniz.
Elif Naz İBİŞ (Öğrenci Stajyer)
Uçar Hukuk & Danışmanlık Bürosu